Golub-Dobrzyń znany i nieznany
Mury obronne Golubia
Ze względu na swoje znaczenie strategiczne, zaraz po swym założeniu (ok. 1300 roku), Golub został otoczony murami obronnymi i fosą.
W średniowieczu miasto otoczone było zamkniętym obwodem murów obronnych, który na czterech rogach flankowany był kwadratowymi wieżami, z których zachowała się jedynie wieża północno – wschodnia przy dzisiejszej ulicy Brodnickiej i byłej bramie lisewskiej. Ponadto na całym obwodzie mury wzmocnione były, rozmieszczonymi w dość regularnych, odstępach basztami. Znajdujące się w murach baszty posiadały rzut prostokątny i otwarte były w kierunku miasta. Część tych baszt przewiązana była z murem obronnym. Część zaś przystawiona została na styk. Niektóre baszty już w XVII i XVIII wieku zaadoptowane zostały na cele mieszkalne. Obwód murów, posiadał u wylotów wychodzących z rogów rynku czterech głównych ulic miasta wierze bramne. Trzy bramy nazwane były od traktów, na które prowadziły. Od strony północnej znajdowała się brama toruńska zwana inaczej zamkową, od wschodu brama lisewska zwana także błędnie brodnicką, od zachodu brama dobrzyńska. Nazwa czwartej, południowej bramy, która prowadziła do znajdującego się między miastem a rzeką przedmieścia nosiła nazwę brama błońska, a od 1772 roku - brama stodólna. W 1655 roku miasto od północy, południa i zachodu posiadało sztuczną fosę, która sądząc z jej nieregularnego zarysu nie była ocembrowana. Od wschodu fosa była zbędna, gdyż z tej strony rzeka podpływała bezpośrednio pod mury miasta. W chwili obecnej w czytelnym stanie znajdują się tylko małe fragmenty północnego odcinka fosy.
Wszystkie trzony murów i baszt zbudowane są z cegły na podmurówce z granitowych otoczaków Mury miejskie nie zachowały się w pierwotnej wysokości. Brak ok. 1/3 wysokości.
Do dziś przetrwało, choć w różnym stanie zachowania, ok. 90 procent ciągów murów. Pozbawione są one bram miejskich, dwóch z siedemnastu istniejących pierwotnie baszt i odcinków fosy połączonej z rzeką.
W wieku XVII i mury straciły swój obronny charakter i znaczenie, na co wskazuje potraktowanie ich, jako „oparcia”, ściany dla dobudowywanych domków mieszkalnych. W całym obwodzie wraz z bramami i fosą zachowały się mury do końca XVII wieku. Częściowo uległy zniszczeniu z początkiem XVIII wieku, zwłaszcza na odcinku wschodnim, gdzie nawet część zastąpiona była palisadą. Na początku XIX wieku rozebrane zostały wszystkie bramy miejskie. Fosy częściowo zasypano. Na ich miejsce już w XVIII wieku powstawały ogrody mieszczan. Uliczki pod murami od wewnętrznej strony zwano „Fiugajnem” (tj. od niemieckiego „Viehgang” – wygon, tryfta), a od strony fosy „Waliszewem” (od łacińskiego słowa „Vallis, vallis, co znaczy coś położonego w dnie czegoś, tu w dnie fosy).
Na podstawie tekstu źródłowego Ryszarda Kowalskiego opracowała B. Wasiluk.
Zdjęcia z archiwum Pana Mariana Pniewskiego.