Dawna karczma

(gościniec, oberża) przy ul. Toruńskiej 2 w Golubiu (w latach 1605 – 1968) zachowany do dziś stary budynek dawnej karczmy w Golubiu to dziś adres Golub – Dobrzyń ulica Toruńska 2. W 1910 roku w katastrze budynkowym miasta Golubia był to adres Thornervorstadt 153 (tj. „Przedmieście toruńskie nr 153").

Karczma zwana także gościńcem lub oberżą, jak zaświadczają o tym stosowne źródła pisane, znajdowała się na obecnym miejscu już na początku XVII wieku. W nowożytnych aktach miasta Golubia znaleźliśmy kilka wzmianek o niej. W księdze inwentarzowej miasta Golubia z lat 1593 – 1620 mamy taksę majątku po śmierci mieszczki golubskiej Magdaleny pierwszego małżeństwa Jana Hermanna, a drugiego małżeństwa Adama Szostaka z roku 1605. W powyższym źródle pośród innego spisanego inwentarza mamy wzmiankę następującej treści: „...dom y goszcziniec na przedmieściu pod zamkiem szacowany yest y stodoła y za tymi ogródek tak iako iest pozitechni dom w sobie ograniczony...".  Nieco późniejszą wzmiankę o gościńcu na ul. Toruńskiej mamy w jednej z ksiąg ławniczych miasta Golubia z lat 1617 – 1623. Kolejną wzmiankę o interesującym nas  gościńcu mamy w księdze ławniczej miasta Golubia z lat 1618 – 1661 i zatytułowana została, jako: „Wilka imponit Arestum super bona Moldenhoff". Odnotowana w księdze wpisów notatka informuje nas o tym, iż gościniec przy ul. Toruńskiej był wówczas (1621 rok) zastawiony u mieszczanina golubskiego Jerzego Moldenhoffa. Dalsze informacje o gościńcu przy ul Toruńskiej mamy dopiero w kolejnym wieku-XVIII. W księdze radzieckiej i trzech ordynków miasta Golubia z lat 1746 – 1757 zanotowano pod dniem 20 czerwca 1747 roku następującą notatkę protokolarną: „Communitas uchwaliła ... sławnemu Szymonowi Guzowskiemu Radnemu Golubskiemu gościniec, do którego już drzewo żużel wystawić ea tamen conditione apposita i ażeby ad proportionem innych rozmów w szynku stoiących tenże gościniec wystawił y z niego wszelkie onera miejskie płacił i trunki mieyskie szynkował, kto azaliby z do  (1 sł. nieczytelne) miał postąpić sobie, tedy tak sławetna Rada iako y pospólstwo w tym się onemu sprzeciwić declaruie per mocą ninieyszey dyspozycyi...". W zachowanym w cytowanym powyższym protokolarzu - księdze radzieckiej pod dniem 19 maja 1756 zanotowano o gościńcu następująco" „Conclusum rady takie, ponieważ Jaśnie W. Jey Mć Pani starościna inhibycyą na wybudowanie wiezdnego gościńca przez wydany mandat swoy miastu położyła, więc Magistratowi nie sprzeciwiaiąc się Jaśnie Wielmożney JMc dobroć czekaiąc decyzyi sprawy, y processu zaczętego o tenże grunt y wybudowanie gościńca, non perjudicando juribus suis, aby w wypadku miasto nie poniosło y daremnego expensu, na zaczęty gościniec nie erogowało dysponuie, aby z tego drewna chałupkę z izbą komorą y sienią lub z skromny z wiaździkiem postawić. Póki się zaczęty nie zakończy proces". W zachowanym protokolarzu – księdze ławniczej miasta Golubia z lat 1758 – 1762 zanotowano o gościńcu na ulicy Toruńskiej w następujący sposób w dniu 29 sierpnia 1759 roku: „Uczciwy Tadeusz Markowski majster konsztu szewieckiego y mieszczanin golubski swym i Doroty małżonki swej ... zeznał, iż on mając ogród swój własny za bramą Toruńską z iednej uliczki miejskiej, z drugiej strony domku inante uczciwego Antoniego Klugiewicza ad praesens sławnego Szymona Guzowskiego przy drodze ex opposito Gościeńca leżący własny i dziedziczny ... sławnemu Szymonowi i Ewie Guzowskim małżonkom sprzedaje ... za sumę zł 43 pruskich". Ostatnią dłuższą niż zwykle zapiskę o gościńcu mamy z wyżej już wymienionej księgi ławniczej z lat 1758 – 1762 zanotowanej w dniu 14 października 1760 roku.

Prawdopodobnie jeszcze przed pierwszym rozbiorem Polski (1772 rok) gościniec przy ul. Toruńskiej nabyło miasto Golub. Świadczy o tym szesnasty punkt tzw. „katastru fryderycjańskiego", sporządzonego w Golubiu w czasie od listopada 1772 roku do początku kwietnia 1773 roku. Czytamy w katastrze, że „Miasto posiada tylko jedną karczmę, znajdującą się na przedmieściu". Gościniec był puszczany przez miasto w dzierżawę. Posesja ta płaciła w ramach dzierżawy roczną opłatę zwaną „kanonem" w wysokości 11 talarów. Jednym z warunków dzierżawy było to, iż budynek karczmy miał być przez dzierżawcę ubezpieczany w Kasie Ogniowej. Potwierdzony przez władze zwierzchnie kontrakt dzierżawy zawarto dnia 18 stycznia 1786 roku (potwierdzenie dnia 29 sierpnia 1786 r.).

Dnia 5 grudnia 1845 roku posesję karczmarską o numerze nr 150 przy ul. Toruńskiej 2 nabył Johann Christoph Zinck.  W dniu 22 września 1851 roku grunt powyższy (nr 151) nabył Teodor Chołowiński; dalszym jego właścicielem dnia 19 marca 1862 roku został Johann Falkowski. W dniu 5 lipca 1856 roku został on dopisany do gruntu karczmarskiego nr 150. Przed 1864 rokiem, posiadacze oberży przy ul. Toruńskiej nr 2 w Golubiu – rodzina Zinck, sprzedała grunt o numerze 150 posiadaczowi młyna Kałdunka koło Golubia (dziś jest to sołectwo Elgiszewo w gminie Ciechocin) Jacobowi von Maluskiemu. Maluski wszedł we wspólność małżeńską do powyższego gruntu, tj. ze swoją małżonką, Julianną z domu Zawistowska w dniu 20 czerwca 1872 roku. 20 października 1879 roku grunt nr 150 (na nim stała oberża), wraz z gruntem nr 151, nabyli Michał i Maria Trelecka małżonkowie Sikorscy. Żyli oni w równości małżeńskiej. Dnia 29 marca 1906 roku powyżsi właściciele obu gruntów sprzedali je oberżyście Wojciechowi Sikorskiemu.

W 1895 roku wszystkie grunta należące do karczmy na ul. Toruńskiej miały powierzchnię 9 5109 ha. Budynki były następujące: dom mieszkalny z oberżą z bocznym skrzydłem bocznym i podwórzem , stajnia i stodoła z przybudówką , stodoła, stajnia dla gości , kręgielnią.

W czasie okupacji nieruchomość została zarekwirowana przez nowe władze hitlerowskie. Dnia 29 sierpnia 1941 roku oberża przy ul. Toruńskiej przeszła na własność Urzędu Ziemskiego w Gdyni, natomiast rok później, tj. w dniu 20 lipca 1942 roku, przeszła na własność Urzędu Powierniczego. 

Na podstawie umowy przedwstępnej sprzedaży z dnia 4 października 1968 roku wpisano dnia 8 września 1969 roku do księgi wieczystej właścicielką byłego już zajazdu (oberży, karczmy) Helenę Ogińską. Rodzina Ogińskich jest jego właścicielami do obecnej chwili.

Zachowany do dziś murowany, otynkowany, nakryty ceramiczną dachówką, z naczółkami, w krótszej partii dachu. Budynek dawnego zajazdu, według cech stylistycznych zbudowany został zapewne najwcześniej krótko po 1786 roku, zaś najpóźniej do końca I ćwierci XIX wieku. Budynek jest trochę cofnięty od przebiegającej obok ulicy Toruńskiej, zapewne w celu ułatwienia dojazdu (podjazd) zaprzęgom konnym  gości oberży. Do budynku prowadzi od ul. Toruńskiej mający szyję piwniczną przedsionek, na którym, do końca lat sześćdziesiątych XX wieku, wspierał się klasycystyczny portyk, podparty dwoma kolumnami. Kolumny dźwigały trójkątny przyczółek, który doświetlał półokulus w jego partii szczytowej. Jednobiegowe schody do karczmy prowadziły z obu boków przedsionka. Szczyty karczmy wykonane są w technice fachwerkowej. Częściowa zachowana stolarka okienna pochodzi prawdopodobnie według cech stylistycznych z końca XVIII wieku lub nieco późniejszego okresu.

Tekst źródłowy Ryszard Kowalski, opracowanie Barbara Wasiluk